Historia społeczna starożytnego Rzymu- Alfoldy -skrypt

1.      SPOŁECZEŃSTWO WCZESNEGO RZYMU

Ø  Początki wczesnego piśmiennictwa historycznego III w. p.n.e.

Ø  Historiografia Kwintusa Fabiusza Piktora opierała się na tradycji ustnej + fantazji;

Ø  Jego historia znana z przekazów Liwiusza i Dionizosa z Halikarnasu (epoka augustowska) oni też przerobili ją zgodnie z punktem widzenia epoki;

Ø  Do pewnego stopnia korzystamy z archeologii;

Ø  Wiedzę o społeczeństwie poszerzają też społeczne, polityczne i religijne instytucje, które się zachowały;

Ø  Romulus wg Warrona zakłada Rzym na Palatynie 753 ;

Ø  Ale pierwsze zabudowy sięgają nawet X w. p.n.e.;

Ø  Osadę przedrzymską zamieszkiwali Latynowie, korzenie indoeuropejskie;

Ø  Na Kwirynale osiedlają się Sabinowie;

Ø  Urbanizacja Rzymu-przekształcenie osady w polis najpóźniej w VI w. p.n.e.;

Ø  Wprowadzono trwałą władzę (król elekcyjny); na Rzym rozszerza się władza Etrusków;

Ø  Nazwa Rzymu od nazwy etruskiego rodu (Ruma)

Ø  Rzym od Etrusków ma też tradycje kulturowe i religijne;

Ø  Panowanie etruskie podstawą wczesnorzymskiej historii społecznej Rzymu

Ø  Grecy w Italii w VIII w. p.n.e.;

Ø  Etruskowie nie tworzyli nigdy państwa jednolitego, ich historia uchwytna od VII w.;

Ø  Polityczna koegzystencja w lidze 12 miast; każdy swojego króla;

Ø  Podział na arystokratyczne warstwy i warstwę niższą (praktycznie niewolnicy);

Ø  Przedstawiciele arystokracji dominują władzę (urzędy, w skład rady starszych [senat miast]);

Ø  Potęga Etrusków VI w. od Padu po Kampanię;

Ø  W 535 ich flota pokonuje Fokejczyków (greccy kolonizatorzy)’

Ø  Utrata wpływów- najpierw wygnanie Tarkwiniusza pysznego 503 a później przegrana pod Kyme 474 z tyranem Syrakuz;

Ø  Archaiczny porządek społeczny Rzymu wykształcił się w VI w. pod panowaniem królów etruskich i był charakterystyczny nie tylko dla monarchii; jedynie funkcje króla (wódz, kapłan, sędzia) arystokracja rozdzieliła między siebie;

Ø  Walki stanów w V w. zapoczątkowały rozkład archaicznej struktury;

Ø  Podstawą w archaicznym rodzin a rodzina w rody, kurie, plemienia;

Ø  A pionowo na arystokrację i zależną ludność

Ø  We wczesnym Rzymie rodzina jako jednostka gospodarcza, społeczna i kultowa;

Ø  Pater familias ma pater potestas nad rodziną i jej majątkiem; reprezentował i kult;

Ø  Po wysłuchaniu dorosłych mężczyzn podejmował decyzje prawne;

Ø  Na podstawie rodowodu lub sąsiedztwa spokrewnione rodziny łączyły się ze sobą w rody (gens) wspólne imię rodowe, kult, pierwotnie tylko przywilej arystokracji;

Ø  Rody łączyły się w kurier 30 kurii na czele kurii stał curio (a gens nie miały naczelników)

Ø  Rodzina – ród (gentes) – kuria (curie) –plemię (tribus);

Ø  Kuria – funkcje sakralne także podstawa zgromadzenia ludowego i wojska;

Ø  Zwoływane wg kurii zgromadzenie ludowe (comittia curiata) rozstrzygało w sprawach rodzinno-prawnych gdy ojciec nie zostawił męskiego potomka i lex curiata de Imperio –prawo zatwierdzania najwyższych urzędników gminy na ich urzędach;

Ø  W okresie królewskim curie łączyły się w 3 większe rodowe jednostki plemienne (tribus) każda tribus = 10 kurii;

Ø  Nazwy tribus pochodzenia etruskiego (tities, Ramnes)

Ø  Tribus mniejsze znaczenie niż gentes; 3 tribus obejmowały cały lud rzymski (quirites)

Ø  Cała ludność ok. 500 pne max 15 tys. osób’

Ø  Warstwę wyższą w okresie królewskim i pierwszym wieku republiki tworzyli patrycjusze (arystokracja rodowa i ziemiańska);

Ø  Patrycjat wykształca się bo wykształca się arystokracja tworząca pod panowaniem królów etruskich elitarne formacje jeźdźców ;

Ø  Equites; konny orszak króla

Ø  Elita rycerze equites tożsami z patrycjuszami;

Ø  Przed reformą serwiańską z 5 p.n.e. equittes traktowani jako grupa przywódcza stojąca ponad zwykłymi klasami;

Ø  Arystokracja patrycjuszowska wyraźnie uformowana; podstawą przynależności pochodzenie, przynależności, sprawowane funkcje w życiu politycznym, gospodarczym, religijnym;

Ø  Do tej grupy można było przyjąć nielicznym przybyszów z zewnątrz o ile w swojej gminie też byli arystokracją;

Ø  Gdy walki stanu to przybysze tylko do plebsu, a małżeństwa zabronione;

Ø  Silna pozycja bo duże grunty a utrzymaniem koni itd.. obarczali gminę (wdowy i sieroty)

Ø  Aż do falang hoplitów patrycjusze dominują na polach walk;

Ø  Na wojnę ruszali na czele swych klientów;

Ø  Pod ich wpływem zgromadzenie ludowe w porządku kurulnym;

Ø  Z nich rekrutowani urzędnicy

Ø  Drugim stanem plebs tworzący również lud rzymski;

Ø  Nie jest to etruskie bo sformułował się w V w., gdy walka stanów jako osobna gmina ze swoimi przywilejami;

Ø  Głównie rolnikami, a rzemieślnikami i kupcami ludzie z zewnątrz, bo rolnik nie mógł pełnić tych funkcji;

Ø  Klient to nie plebs klientela nie ma swojego stanu;

Ø  Muszą panu służyć pomocą ekonomiczną i moralną; on nad nimi pieczę jak nad niewolnikami wyzwolonymi;

Ø  Niewolnicy początkowo też tylko niby res vocale ale w rodzinie niczym nie różnią się pozycją od członków; opis Katona Starszego jego żona karmiła dzieci niewolników; niewolnicy pomagają utrzymać dobytek i prestiż bo z wyzwoleńców robi się klientelę;

Ø  Niewolnicy z wojen, przyrostu naturalnego neum (za długo sobą) albo syna sprzedaję;

Ø  Patriarchalny charakter niewolnictwa;

Ø  Przekazy o powstaniach ale pewnie tylko to z 460 prawdziwe; niewolnicy nie występowali jako klasa bo jej nie tworzyli;

Ø  Linia podziału między grupami wolnych obywateli Rzymu o charakterze społeczno-politycznym;

Ø  Nowa struktura 2członowa po buncie plebsu v/iv w

Ø  Przyczyny już w  VI. w. uścisku ekonomicznym i rozwarstwienie plebsu’;

Ø  Plebejusze chcieli współdecydować o sprawach politycznych

Ø  Ubodzy chcieli polepszyć sytuację ekonomiczną i podział ager publicis;

Ø  Strajk polityczny i militarny arystokracja ustępuje

Ø  494 I secesja plebejska, wprowadzenie stanowiska trybuna ludowego

Ø  494 świątynia ceres na Awentynie spaja plebejuszy

Ø  507 Jowisza na Kapitolu dla arystokracji

Ø  Consilia plebis gmina plebejska własne uchwały urzędnicy (edyle) trybuni; trybuni mogą ingerować weta wobec rozporządzeń godzących w plebs

Ø  ‘Zniesienie’ tribus rodowych, tribus terytorialne, do III w. 35

Ø  Do comitia tributa trudniej wprowadzić posłuszne rody niż do comitia curiata

Ø  451/450 kodyfikacja XII t

Ø  Zakaz małżeństw plebs-patrycjat

Ø  Prawo do obrońcy

Ø  Odróżniono posiadaczy od nieposiadających

Ø  4 sukces plebsu to klasy majątkowe Sergiusz atuliusza i 443 cenzor kory zalicza obywateli do poszczególnych klas majątkowych

Ø  Podział wg tego na jakie rynsztunki wojenne można sobie pozwolić

Ø  8 klas ponad 193 centurii;

Ø  Uznanie wyższych warstw plebejskich za potencjalnych pomocników arystokracji

Ø  445 lex canuleia znosi zakaz małżeństw

2.      SPOŁECZEŃSTWO RZYMSKIE OD POCZĄTKU EKSPANSJI DO DRUGIEJ WOJNY PUNNICKIEJ

Ø  Świadomość gmin rośnie, przekształcają się w odrębne klasy;

Ø  Po Wejach 396 powiększony teren panowania;

Ø  Wszyscy zainteresowani dalszą ekspansją;

Ø  Przyrost ludności, brak ziemi, nowa dzielona między najbogatszych;

Ø  387 najazd galów na Rzym;

Ø  Wiele rodzin traci mienie i popada w niewolę za długi;

Ø  384 i 375 próby obalenia porządku;

Ø  367 leges licinae sextiae poprawa położenia ekonomicznego i dopuszczenie elity plebsu do sprawowania urzędów;

Ø   I aż do lex hortensja 287 szereg reform ku poprawie losu plebsu;

Ø  Leg es liciniae sextiae umarza częściowo długi i nikt nie może mieć ziemi powyżej 500 jugerów  (ok. 1,25 km2)

Ø  326 zniesienie niewoli za długi;

Ø  304 ius flawianum jednakowe zasady postępowania przed sądem dla wsyztskich;

Ø  Lex provocatione jeśli urzędnik wymierzył najsurowszą karę to mogę odwołać się do ludu;

Ø  Zgromadzenie ludowe kompetencje w sprawach karnych politycznych

Ø  Od 444 trybunami wojskowymi o władzy konsularnej mogli być też plebejusze

Ø  Bo plebs gotów do walki tylko pod rozkazami własnych dowódców

Ø  409 pierwszy plebs obejmuje 1 urząd kwestor

Ø  300 lex ogulnia otwarcie drogi dla plebsu do obejmowania najwyższych urzędów kapłańskich

Ø  Zmniejszenie roli senatu na rzecz zgromadzenia ludowego, przestaje on być bastionem arystokracji;

Ø  Lex hortensja 287 uchwały plebiscita zgromadzenia plebsu moc bez zatwierdzenia przez senat;

Ø  IV w Ostia I kolonia;

Ø  Socii sprzymierzeńcy formalna niezależność;

Ø  Pozycja patrycjuszowska bo oni tylko niektóre funkcje kapłańskie strój i tytuły ale tak raczej bez znaczenia;

Ø  Bezrolni otrzymują ziemię na terenach podbitych

Ø  Społeczny ustrój Rzymu w III w pne wciąż ustrojem arystokratycznym;

Ø  Proces wykształcania się nowej elity wzbogaconej na handlu przyczyną napięć

Ø  W ramach arystokracji senatorskiej ok. 300 osób jeszcze elita nobilitas , to nie był tytuł formalny, czołowi senatorzy i ich rodziny;

Ø  W sumie to konsulowie i ich rodziny

Ø  Także plebejusze, rzadko homines novi;

Ø  Np. Cornelli, Emiliusze, Klaudiusze

Ø  cursus honorum piastowanie urzędu od najniższych po cenzora/konsula

Ø  doświadczenie zdobyte w piastowaniu urzędów więc w senacie najlepsi;

Ø  Rzymem rządzi arystokracja bo to ona zwołuje zgromadzenie i to ona zgłasza wnioski

Ø  Zakaz zwoływania zgromadzenia na dni targowe

Ø  Głosowanie wg centurii i tribus

Ø  Wskazówką jak postępować MOS maiorum prawa przodków

Ø  218 lex Claudia nie mogą senatorzy mieć statków handlowych

Ø  Niegodne senatora i obce wpływy

Ø  W III w nie grozi powstanie niewolników tak jak w Wolsini gdzie oddano im władzę

3.      ZMIANY STRUKTURALNE W II W. P.N.E.

Ø  II wojna punicka zapoczątkowała głębokie zmiany

Ø  Po niej masowe używanie niewolników jako siły roboczej, zubożenie drobnych rolników

Ø  Silne zróżnicowanie społeczne pozycja sumą wielu czynników

Ø  Niewolników traktuje się brutalnie

Ø  Trudno ogarnąć niezadowolenie środkami pokojowymi tak jak wcześniej

Ø  Po II wojnie silne odizolowanie arystokracji min osobne ławy na igrzyskach

Ø  Osłabienie rodów arystokratycznych wiele wyginęło

Ø  Lex Villa annalis ze 1180 określa kto i kiedy może zająć jaki urząd

Ø  Dzieło katona o rolnictwie

Ø  Rywalizacja w łonie samej arystokracji

Ø  Wzrost znaczenia handlu

Ø  Ordo  ekwitów z grupy przemysłowców

Ø  Reszta drobni id. To warstwa średnia

Ø  Rzemieślnicy rekrutują się z wyzwoleńców

Ø  Biedni rolnicy najmują się lub idą do miasta

Ø  Łatwo o niewolników zalewają wszystko

Ø  Gajusz Grakchus 137 stara się z tym walczyć

Ø  Niewolnicy zaczęli stanowić odrębną warstwę społeczną

Ø  Potęga Rzymu więc mimo że już spętani łańcuchami to ich bunt i tak nic nie da

Ø  Ku kryzysowi bo nie ma już spajających więzi

Ø  Arystokracja nie może oprzeć się na ludności rolniczej

Ø  Upadek rzymskiej republiki o stoją naprzeciw siebie ugrupowania polityczne i armie

4.      Kryzys republiki a społeczeństwo rzymskie

Ø  Kryzys w II poł. II wieku; ekshalacja napięć społecznych i ekonomicznych, czas wojen domowych od 135 (pierwsze powstanie niewolników) do 30 pne, różnorodne cele tak samo jak i grupa, na pewno nie chęć obalenia porządku;

Ø  Konflikty z  niewolnikami, Italikami którzy dążą do suwerenności, socii i w łonie samych rzymian polityczne;

Ø  Wielkie powstania niewolników 2/1 w.;

Ø  Sycylia 135-71 bo wzrost liczby i źle traktowani, ale nie udało im się działać zgodnie bo sprzeczne interesy, brak wspólnej ideologii;

Ø   Powstanie niewolników w Pergamonie

Ø  74 kapua Spartakus

Ø  Ruchy masowe, niewolnicy miejscy nie uznawali ich za swoją sprawę;

Ø  Na Sycylii i w Pergamonie dążyli do utworzenia własnego państwa

Ø  Powstania z góry skazane na niepowodzenie, ale chociaż poprawiło się traktowanie niewolników;

Ø  80/89 nadanie italikom po powstaniu obywatelstwa

Ø  Po 49 tez Italia górna obywatelstwo i tota Italia to imperium romanum

Ø  133 Tyberiusz Grakchus przeforsował reformę agrarną

Ø  Dla ludu staje się on przykładem polityka popularnego

Ø  Reszta w opozycji nazwała się optymatami

Ø  122 23 Gajusz reformy godzące w senatorów a plus dla ekwitów np. czuwają nad namiestnikami; tylko lud rzymski może skazać na śmierć

Ø  100 reformy Mariusza bron do wojska dla proletariatu uzależniony od wodzów bo oni wypłacają żołd;

Ø  Wojna Mariusza z optymatą Sullą Sulla zwycięża

Ø  Popularzy nie wspierają buntów ludu czy niewolników

Ø  Przywódcami popularów senatorzy, tez ci najwyżsi jak Grakchowie czy cezar

Ø  Celem zmiana politycznego, nie społecznego systemu;

Ø  W okresie późno republikańskim rzymianie nie mogą znaleźć wspólnych ideałów, które pomogłyby im przezwyciężyć różnice;

Ø  Sami rzymianie uważali że kryzys wynikiem upadku moralnego, ale Alfoldy uważa że to słabość strukturalna miasta państwa.

5.      USTRÓJ SPOŁECZNY RZYMU ZA CZASU PRYNCYPATU

Ø  Od jedynowładztwa Oktawiana Augusta ( 27 pne-14 ne) po Antonina Piusa (138-161) rozkwit; szczytowy okres w rozwoju społ rzymskiego;

Ø  Rozciągnięcie rzymskiego modelu społeczeństwa także na prowincję;

Ø  Sama struktura nie różni się od struktury z okresu republikańskiego;

Ø  To ‘wina’ niezmiennego systemu ekonomicznego;

Ø  Możliwa była wizja panstwa kapitalistycznego ale nie było potrzeby stalego zatrudnienia i wyżywienia więc się nie udało;

Ø  Gównie zatrudnieni w rolnictwie, stąd największe fotruny;

Ø  W ręku princepsa nieograniczona władza

Ø  Cesarz najbogatszy i deifikowany, ucieleśnienie cnót;

Ø  Ekwici mogli zarządzać finansami imperium; wzrasta ich pozycja

Ø  We wczesnym okresie cesarstwa społeczeństwo nie zmienia się

Ø  Wszyscy równi wobec prawa <cesarz> ale zarysowuje się jak nigdy linia podziału biedny-bogaty, szlachetny-pospolity;

Ø  Podział elita-pospólstwo wg kryteriów: dobrze urodzony, bogaty, autorytet i piastuje ważny urząd;

Ø  Trzeba należeć do ordo senatorius, equester czy decurionum (lokalna elita);

Ø  Bogatemu bardzo łatwo pomnożyć majątek, biedny raczej nie ma szans wyjsc z ubóstwa;

Ø  Ważne stanowiska zarezerwowane dla elity senatorskiej i ekwickiej

Ø  ‘godni’ nie byli chłostani, więc równi wobec prawa ale nie w prawie

Ø  To że spełnię warunki nie znaczy, że awansuję w hierarchii społecznej automatycznie-potrzebny formalny akt prawny;

Ø  Stan określam po stroju;

Ø  Prawa różne ius romani i ius latii (latyńskie)

Ø  Niewolnicy mogli sprawować funkcje publiczne, ale tylko podrzędne np. celnik

Ø  Wyjątkowe sytuacje gdy swoją walecznością awansujesz;

Ø  Klaudiusz stara się walczyć z uprzedzeniami etnicznymi które rzymianie żywili w stosunku np. do Egipcjan (lekkomyślni, niezdyscyplinowani)

Ø  Osobiste osiągnięcia ważne ale wpływ na pozycję ograniczony;

Ø  Stan senatorski:

·         Jeszcze bardziej ekskluzywny niż u schyłku republiki

·         Drugi triumwirat 1000, po czystkach augusta 600

·         Ścisłe oddzielenie od stanu ekwitów

·         Ostateczne rozdzielenie Kaligula 38

·         Mają dużo pieniędzy ale inni też dlatego przynależność do stanu senatorskiego bardziej związana z pozycją polityczną, koligacjami, niż pieniędzmi;

·         Jednolity system wychowania senatorów, prawo retoryka i wojna, poczucia przynależności do najlepszego ze stanów;

·         Stan się wykrwawia, bezdzietność problemem; więc zasilają homines novi

·         Nowi ze stanu ekwitów, miast rzymskich czy niewielu z prowincji;

·         cursus honorum cesarskie różni się od republikańskiego: urzędnik, trybun legionowy, kwestor i formalnie do senatu, trybun ludowy/edyl, pretor, prokonsul, pary konsulów eponimiczne zapobiega osiedzeniu tego urzędu w rękach senatorów jak wcześniej

·         nowe urzędy powoływane przez Cesarza np. namiestnik prowincji;

Ø  inne warstwy i stany wyższe;

Ø  liczba ekwitów szacowana na 20 tys.

Ø  silne utożsamienie ale struktura luźniejsza niż w senatorskim

Ø  nie przyjmuje się rodów tylko każdy z osobna mianowany do tego ordo

Ø  zróżnicowani pieniężnie, tak jak u senatorów głównym źródłem dochodów gospodarstwa

Ø  wielu niskiego urodzenia

Ø  nawet sporadycznie wyzwoleńcy

Ø  najwyze z ekwitów prefekt pretorianów; kariera w wojsku czy jako urzędnicy cesarscy

Ø  arystokracja urzednicza

Ø  ordo decurionum elita miejska członkowie rady miejskiej i urzędnicy

Ø  do 100 w jendym mieście

Ø  do 150 tys. w Afryce 25 tys

Ø  zróżnicowanie ekonomiczne, tym czym się zajmowali , wewnątrz też hierarchie

Ø  jednolitość praw, obowiązków i funkcji

Ø  sądownictwo, finanse, porządek publiczny, żywność budowlana działalność;

Ø  kadencja rok wiceburmistrza i bursmistrza

Ø  liturgie – ‘dobrowolne’ datki na rzecz gminy,

Ø  bogaci wyzwoleńcy handel, operacje bankowe, rzemiosło

Ø  nazywali się ordo augustalium

Ø  pokrywali znaczną część opłat na rzecz rozbudowy gminy

Ø  oni nigdy nie zostali włączeni do senatorów, ma ekwitów;

Ø  niższe warstwy

Ø  podział na miejski i wiejski plebs, nie są tak świadomi;

Ø  miejski ma lepszą sytuację ekonomiczną i może tworzyć kolegia zrzeszających rzemieślników/; czcicieli tego samego bóstwa;

Ø  podział ingenui liberii i servi

Ø  ogromna liczba liberii i servi w Rzymie, wiemy z inskrypcji nagrobnych

Ø   w Italii za augusa od 3 -7,5 mln niewolników

Ø  W okresie cesarstwa niewolnicy zrodzeni przez niewolników lub podrzutki znalezione bo wyrzucone przez biedne rodziny (duż problem w Bitynii) a głównie wyzwoleńcy sprzedają się w niewolę ;

Ø  Tępienie praktyk nieludzkiego traktowania niewolników, tępi oficjalnie państwo, zapewnia ochronę, a Petroniuszw satyrykach Nawe mówi że to zwykli ludzie tylko zły los chciał, że trafili do niewoli

Ø  Lex furia canina 2 pne ogranicza ilość wyzwalanych pośmiertnie niewolników

Ø  A Lex aelia Stenia określa minimum wiekowe 4 ne

Ø  Obawa że zaczną mieć zbyt duży wpływ na życie publiczne

Ø  Można wsyztskich ale nie jednym aktem

Ø  Wyzwalają bo zobowiązania ekonomiczne i moralne

Ø  Na wsi warunki gorsze i rzadko wyzwalani bo dla właścicieli nie ma aż takiego prestiżu

Ø  I tak liczba się zmniejsza (ius trium liberorum)

Ø  Uprawianie ziemi system kolonatu

Ø  Coloni ludzie wolni, dzierżawcy

Ø  Hierarchia –imperator + jego domus, ordo senatorius, equester, decurionum, familia caesaris (niewolnicycesarscy) i bogaci wyzwolency

Ø  Warstwy nizsze polebs Urbana i Ustica ingenui liberti i servi

Ø  Cesarstwo spaja, zapewnia ramy ideologiczne, każda próba buntu skazana na niepowodzenie

Ø  Już nie było powodó2w do wybuchu powstań niewolników

Ø  Ale powstaje masowo ludność uciskanych prowincji

Ø  Np. w Judei 66-70 masy rolnicze

Ø  Kryzys modelu cesarstwa miał inne korzenie niż republiki  gdzie ucisk

6.      KRYZYS IMPERIUM RZYMSKIEGO A PRZEMIANY STRUKTURY SPOŁECZNEJ

Ø  Po Aureliuszu koniec epoki zlotej, wszystko stopniowo zaczyna się sypać, z przerwami na spokój np. za Dioklecjana

Ø  Okres najazdów III wiek, niestabilnośc cesarzy, klęska gospodarki, drogie jedzenie;

Ø  Nowa warstwa humiliores samoświadoma, po tym jak Karakala nadał obywatelstwo wsyztskim wolnym mieszkańcom imperium;

Ø  Wzrost napięć; pustka ideologiczna wypelnia chrześcijaństwo

Ø  Przemiany już w II wieku, kolonat, stagnacja w gospodarce

Ø  Nie można ustalić jednorodnej przyczyny kryzysu Imperium;

Ø  Ważnym czynnikiem napływ barbarzyńców;

Ø  Osłabienie pozycji dekurionów upadek miast

Ø  Przemiany w warstwach wyższych:

Ø  Warstwa senatorska wciąż max uznanie i najbogatsza

Ø  Spadek liczby senatorw italików, coraz więcej tych z prowincji, ale nie zmieniają światopoglądów

Ø  Odpolitycznianie senatu- cesarz podporę ma w swojej radzie i biurokracji, przyznawanie stanowisk zastrzeżonych dla senatorów ekwitom;

Ø  Mimo kryzysu mają się dobrze bo gospodarstwa rolne go nie odczuwają;

Ø  Pod koniec II w senatorzy dzielą się na grupy wspierające innych pretendentów do tronu, cesarze zaczynają ich olewać;

Ø  Za cesarza Galliena reforma wojskowa, ekwici już nie muszą wchodzić do stanu senatorskiego by móc piastować najwyższe urzędy6 w państwie związane z wojskiem, wkrótce też dominują wojsko;

Ø  Złoty wiek ekwitów – III

Ø  Ogromne doświadczenie mają ekwici a senatorzy nie;

Ø  Wzrost i rozwarstwienie ekwitów, wchodzą bo mają pieniądze lub zasługi;

Ø  Stanowisko dekuriona kiedys honorowe trzeba było się starac teraz jak porzekroczylo się pulap finansowy to obowiązkowe

Ø  Już raczej uciążliwe niż zaszczyt i dziedziczne bo to oni głównie finansują opanstwo bo do warstw wyzszych respekt a z innych nie ma co ściągać;

Ø  Wzrasta pozycja wojska, więź, propaganda, chwała i złoty pierścien symbol ekwitów;

Proces przemian społecznych w łonie warstw niższych

Ø  Zdecydowane pogorszenie sytuacji w III w jedynie troche lepiej w prowincjach garnizonowych bo wymiana z wjskiem

Ø  Aparat brutalnie egzekwuje podatki;

Ø  Kurczy się liczba niewolników

Ø  Wykupywanie ziemi od drobnych rolnikóo powstają wielkie latyfundia a na nich system kolonatu – w dzierżawę na 5 lat a często na wieczność roczna opłata szczególnie w III w.;

Ø  Pozycję społeczną określa nie pochodzenie lecz zasługi;

Ø  Bunty konflikty przemoc;

Ø  Senatorzy okazują niezadowolenie poprzez organizację spisków;

Ø  Konflikty nie rozwiązują problemów społecznych, nie wiadomo już jak to ogarniać;

Ø  Dominat zamienia się w despotię;

7.      SPOŁECZEŃSTWO PÓŹNEGO RZYMU

Ø  Mimo, że upada państwo to porządek społeczny pozostaje taki sam;

Ø  Cesarza uznają wszyscy nawt chrześcijanie

Ø  Jak bóg, despotyczny orientalny ceremoniał

Ø  Dioklecjan i Konstantyn rozbudowują aparat biurokratyczny

Ø  Państwo zaczyna przeszkadzać, podział społeczeństwa na biedni-bogaci; przywileje dla bogatych;

Ø  Największą władzę ma święte consistorium czyli główny „zarząd administracyjny”

Ø  Prestiż dają pieniądze i władza, a przynależność stanowa nie jest już ważna;

Ø  Przestaje odgrywać roli to jakie mam korzenie, podzial tradycyjny na niewolników i ludzi wolnych już się nie liczy bo większość przez zobowiązania staje się niewolnikami;

Ø  Dziedziczę zawód ale dzięki rozwojowi jestem w stanie osiągnąć wszystko

Ø  Nawet barbarzyńcy zajmują ważne stanowiska w wojsku;

Ø  Ekwici najwyższa pozycja ale to oni wchodzą do ordo senatorius i powiększenie go z 600 do 4 tys. za Konstantyna

Ø  Senatorzy zróżnicowanie ekonomiczne pochodzenie, cursus honorum leży;

Ø  Różnice też ze względu na to jak weszli do tego ordo

Ø  Podział ideologiczny chrześcijanie-poganie;

Ø  Kuriałowie członkowie rady miejskiej, początkowo prestiż później masak podatków, podstępem do tego stanu obowiązek dziedziczenia, traktowani jak niewolnicy;

Ø  Warstwy niższe bardzo się upodobniają do siebie, bo wszyscy zubożeli, dodatkowo niewolnicy mają ustawy które ich chronią ale tak naprawdę koloni to też niewolnicy;

Ø  Obowiązek mieszkania na danym terenie, podatki, zawód – wszyscy jesteśmy niewolnikami;

Ø  Koloni mogą chociaż zawierać małżeństwa, a niewolnicy nie;

Ø  Pod koniec bieda jak nigdy, pozycję tracą też elity miejskie więc w dobrobycie  żyje nieliczna grupka;

Ø  Zamieszki wybuchają z przeróżnych powodów, szczególnie w Afryce północnej;

Ø  Warstwa niższa nie potrafi się skonsolidować, dlatego pojedyncze bunty mają ograniczon y wpływ na rozpad imperium

Ø  Wrogiem nr 1 nie posiadacze tylko aparat państwowy;

Ø  Bandy złodziei;

Ø  Wielcy posiadacze ziemscy i ich latyfundia jak mini-królestwa, sami się troszczą o obronę, wymierzają sprawiedliwość;

Ø  Patroni cum – pogłębienie bcosci panstwo-społeczenstwo; ucieczki rolników i kolonów, by uniknąć kary oddają się za dary potem stałe daniny zamożnym protektorom;

Ø  Zależność feudalna;

Ø  Upadek przez barbarzyńców a to dlatego że mają chrześcijaństwo i nie ma już różnic ideologicznych między nimi a Rzymem;